Chính phủ Đức luôn nỗ lực phát triển hệ thống giáo dục hướng nghiệp của quốc gia bao gồm chuỗi giáo dục từ mầm non, các cấp phổ thông, đào tạo bậc đại học, giáo dục thường xuyên. Phát triển tốt vấn đề hướng nghiệp và tư vấn nghề để đáp ứng nhu cầu ngay càng tăng về nhân lực có kỹ năng và trình độ cao của nền kinh tế đồng thời có thể hỗ trợ các nhà khoa học.

1. Chiến lược và cung ứng

Hệ thống cung ứng dịch vụ tư vấn nghề nghiệp trong những lĩnh vực khác nhau gồm: trường học - chuyển tiếp từ giáo dục phổ thông sang đào tạo nghề - giáo dục đại học - việc làm/thất nghiệp/định hướng nghề nghiệp - giáo dục người lớn/giáo dục nghề nghiệp suốt đời.

Cấu trúc và dịch vụ hướng nghiệp trong giáo dục, nghề nghiệp và việc làm ở Đức

Từ những năm 1920 hướng nghiệp và tư vấn nghề cho thanh thiếu niên và người lớn là một nghĩa vụ pháp lý của Cơ quan Dịch vụ Việc làm công của Đức (BA) và các cơ quan việc làm tại địa phương. Cho đến năm 1998 nhà nước độc quyền chỉ cho phép BA hướng nghiệp và tư vấn nghề cho thanh thiếu niên trong giai đoạn chuyển tiếp từ trường học sang việc làm. Hướng nghiệp và tư vấn nghề cho người lớn cũng được cung cấp bởi BA mặc dù có nhiều nhà cung cấp khác trong khu vực. Việc xóa bỏ nhà nước độc quyền cũng làm cho thị trường tư nhân và bán công lớn lên đáng kể, hoặc một phần do thị trường này không bị kiểm soát về yêu cầu trình độ nhân viên hoặc những tiêu chuẩn về chất lượng mà chỉ có một số quy định nhỏ về tình hình tài chính và cơ sở vật chất.

Tuy nhiên BA vẫn là nhà cung cấp tư vấn hướng nghiệp lớn nhất và quan trọng nhất ở Đức. Hàng năm nó cung cấp dịch vụ cho khoảng 2 triệu học sinh sinh viên, những người mới ra trường và tất cả những người thất nghiệp đã đăng ký đều được tư vấn nghề.

Tư vấn hướng nghiệp trong giáo dục tập trung chính vào giáo dục nghề, đưa ra lời khuyên về con đường học nghề hoặc tư vấn để giải quyết những khó khăn trong học tập của cá nhân.

Công cuộc chuẩn bị cho giáo dục nghề nghiệp thời gian gần đây chú trọng vào nguy cơ thất nghiệp cao của những học sinh bỏ học sớm và những sinh viên học lực kém.

Thêm vào đó, ngày càng nhiều dịch vụ tư vấn nghề đặc biệt cho sinh viên được các trường đại học cung cấp để tạo điều kiện chuyển đổi từ giáo dục hàn lâm sang thị trường lao động.

Một số Hội đồng Thành phố lớn đã bắt đầu thiết lập dịch vụ tư vấn giáo dục vào những năm 1980 – độc lập với dịch vụ hướng nghiệp của BA và những nhà cung ứng đào tạo tư thục, bảo đảm dịch vụ độc lập và chất lượng tốt cho các công dân đang có mục tiêu hướng tới giáo dục nâng cao.

Để hoàn thiện và hỗ trợ chiến lược học tập suốt đời Bộ Giáo dục và Nghiên cứu Liên bang (BMBF) đã xây dựng một chương trình chính phủ vào năm 2001, được gọi là “Mạng lưới học tập trong vùng” (http://www.lernende-regionen.info). Quỹ tài trợ được thành lập từ các Bộ ngành thuộc mạng lưới vùng và địa phương để thực hiện chiến lược việc làm và học tập suốt đời bao gồm cung cấp tư vấn hướng nghiệp. Giai đoạn tài trợ đã kết thúc vào năm 2007. Chương trình tiếp theo là “Học tập theo vùng” được thiết kế để sự hỗ trợ của Hội đồng Thành phố trong việc nỗ lực thành lập hệ thống quản lý giáo dục có hiệu quả bao gồm giám sát và hướng dẫn giáo dục.

Để tăng cường các dịch vụ hướng nghiệp cho mọi lứa tuổi thì ngoài ra còn có rất nhiều dịch vụ hướng nghiệp đặc biệt dành cho người khuyết tật, cho người dân nhập cư, nhóm yếu thế và dịch vụ hướng dẫn cho phụ nữ hòa nhập hoặc tái hòa nhập vào thị trường lao động.

Một nghiên cứu về cung ứng hướng nghiệp của Đức được ủy quyền bởi Bộ Giáo dục và Nghiên cứu Liên bang đã xác nhận cấu trúc cung ứng hướng nghiệp là chưa hoàn thiện và không đồng nhất. Tuy nhiên, với các sáng kiến đã được Chính phủ thực hiện gần đây thì một giai đoạn mới của chiến lược học tập và tư vấn suốt đời đã được thực thi.

2. Nhóm mục tiêu và phương thức thực hiện

2.1. Cơ quan tuyển dụng

Hướng nghiệp như một chức năng cốt lõi của BA với nhiều cơ quan tuyển dụng địa phương phù hợp cho mọi công dân, không phân biệt lứa tuổi, tình trạng giáo dục và hoàn cảnh công việc cũng như cuộc sống cá nhân. Các cơ quan tuyển dụng sẽ cung cấp thông tin và hướng dẫn tất cả các vấn đề liên quan tới phát triển nghề nghiệp, chọn ngành nghề, đào tạo và những vấn đề gắn với thị trường lao động.

- Theo thỏa thuận trong Hội nghị Bộ trưởng Bộ Giáo dục các bang (KMK/BA 2004), cơ quan tuyển dụng cung ứng tư vấn và hướng nghiệp dành riêng cho trường phổ thông và học sinh, thông thường bắt đầu từ năm học lớp 8. Những người hướng nghiệp đưa ra những bài giảng ở trường về chọn lựa nghề nghiệp, cơ hội đào tạo và viễn cảnh về thị trường lao động. Họ sẽ bố trí việc làm cho học viên tham gia học nghề. Đối với những sinh viên đã tốt ngiệp nhưng chưa đáp ứng được yêu cầu của nghề nghiệp, cơ quan tuyển dụng sẽ cung cấp khóa học dự bị hoặc các phương pháp đào tạo khác.

- Với ngân quỹ chung từ BA và các tổ chức khác, nhà tuyển dụng hợp tác với nhà trường tổ chức hội thảo định hướng nghề nghiệp, hội trại cho những sinh viên ra trường để cải thiện kỹ năng quản lý nghề nghiệp.

- Từ năm 2008 một chương trình mới được cung cấp bởi Quỹ tài trợ Liên bang Dịch vụ việc làm công dành riêng cho “hướng dẫn thử việc” đối với những học sinh có nguy cơ bỏ học sớm. Bộ Giáo dục và Nghiên cứu Liên bang đã nhân rộng chương trình này vào năm 2010. Mục đích là để can thiệp và ngăn chặn tình trạng học sinh bỏ học sớm và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi từ trường phổ thông sang đào tạo nghề.

- Cơ quan tuyển dụng Liên bang duy trì chương trình “nhóm giáo dục đại học” dành cho sinh viên trên các trang web của những trường đại học lớn, tư vấn nghề cho sinh viên và hỗ trợ tìm việc làm lúc ban đầu cho sinh viên tốt nghiệp.

- Những chuyên gia hướng dẫn có chuyên môn của Cơ quan tuyển dụng hợp tác với “Cơ quan hòa nhập nghề nghiệp” tư vấn và hướng nghiệp cho người khuyết tật để hỗ trợ họ khôi phục khả năng làm việc.

- Cơ quan tuyển dụng cũng cung ứng dịch vụ tư vấn cho người sử dụng lao động và doanh nghiệp về phát triển kỹ năng, tuyển dụng và dịch vụ giới thiệu việc làm.

- Mỗi Cơ quan tuyển dụng địa phương có một Trung tâm thông tin nghề nghiệp (BIZ) nơi các cá nhân cũng như các trường học và các tổ chức khác có thể lấy thông tin nghề nghiệp, tham gia vào các hội chợ việc làm và các sự kiện liên quan.

- Cơ quan giới thiệu việc làm quốc tế thuộc Cơ quan tuyển dụng Liên bang cung cấp thông tin và tư vấn đào tạo, học tập và làm việc ở nước ngoài, dịch vụ tư vấn và giới thiệu việc làm ở các nước Châu Âu và quốc tế.

2.2. Trường học

Giáo dục hướng nghiệp ở các lớp học được hỗ trợ bởi những nhà tư vấn nghề của các Cơ quan tuyển dụng địa phương và những nhà cung ứng hướng nghiệp; từ lớp 8, 9 hoặc 10 thì được hỗ trợ bởi Trung tâm thông tin nghề nghiệp và phải có trải nghiệm làm việc bắt buộc trong doanh nghiệp từ 1 đến 3 tuần.

Thêm vào đó, giáo dục hướng nghiệp ở các trường được Chính phủ phát động những chương trình đặc biệt để hỗ trợ cải thiện kỹ năng quản lý nghề nghiệp và phát triển nghề nghiệp cho học sinh. Quỹ tài trợ bổ sung đến từ Chính phủ Liên bang và/hoặc từ BA cũng như từ các doanh nghiệp tư nhân, các quỹ hỗ trợ và tổ chức người sử dụng lao động cho phép các trường học thực hiện các hoạt động hướng nghiệp đa dạng.

2.3. Các cơ sở đào tạo nghề liên công ty

Hệ thống hướng nghiệp sẽ hình thành các Trung tâm đào tạo nghề liên công ty để hướng nghiệp cho sinh viên ngay từ sớm, chuyển tiếp từ nhà trường phổ thông sang đào tạo nghề “kép” và sẽ cấp giấy chứng nhận nghề sau khi ra trường cho sinh viên đã được đào tạo. Bộ Giáo dục và Nghiên cứu Liên bang song hành cùng quá trình này trong phạm vi nhiệm vụ được ủy quyền bởi các trung tâm hỗ trợ tài chính để thực hiện nhiệm vụ mới của tư vấn nghề nghiệp. Chương trình này hoạt động từ năm 2008 và được mở rộng đến năm 2010, từ 15 triệu euro trong năm 2008 lên tới 50 triệu euro năm 2010. Cho đến nay, gần 120.000 học sinh trung học cơ sở đã có cơ hội được tham gia vào chương trình.2

2.4. Tổ chức giáo dục đại học

Cơ sở giáo dục đại học phải đưa ra những lời khuyên đối với các sinh viên và cung cấp các khóa học theo nhu cầu, có sự hỗ trợ tư vấn tâm lý trong các khóa học. Dịch vụ tư vấn cho sinh viên cũng đòi hỏi phải phối hợp với các tổ chức có liên quan khác. Phần lớn những cơ sở giáo dục đại học thiết lập trung tâm dịch vụ sự nghiệp của mình hoặc hợp tác với các bên có liên quan.

2.5. Các đối tác xã hội và các doanh nghiệp

Các tổ chức sử dụng lao động, các phòng, tổ chức công đoàn và doanh nghiệp tư nhân có sự tham gia dưới các hình thức khác nhau vào việc hướng nghiệp. Họ tham gia vào các hội chợ đào tạo nghề thường xuyên (CVET), chương trình trao đổi, chương trình thực tập v.v… Họ tham gia hợp tác với các dự án của trường học nhằm mục đích cải thiện kiến thức của sinh viên về thế giới và công việc đồng thời hướng nghiệp và hỗ trợ chuyển tiếp từ nhà trường đến việc làm.

Những phòng công nghiệp, thương mại và thủ công nghiệp có trách nhiệm pháp lý cung ứng dịch vụ tư vấn cho các doanh nghiệp, tổ chức đào tạo, học nghề và đào tạo cơ bản, nâng cao cho người lao động.

Một số tổ chức công đoàn có hướng dẫn hoặc như “cố vấn học tập” cho công nhân – một dịch vụ được tạo nên để thúc đẩy nhân viên và người sử dụng lao động tham gia vào đào tạo nâng cao và phát triển kỹ năng.

2.6. Dịch vụ tư vấn hướng nghiệp cho thanh niên di cư và thanh thiếu niên có hoàn cảnh khó khăn

Dịch vụ đặc biệt cho những thanh thiếu niên có hoàn cảnh khó khăn đã được thành lập bởi chính quyền địa phương và được tài trợ bởi Bộ Thanh thiếu niên Liên bang. Nhà cung ứng dịch vụ là Hội đồng thành phố hoặc những tổ chức phi lợi nhuận. Tư vấn hướng nghiệp cho những nhóm mục tiêu đặc biệt là một phần trách nhiệm của họ.

2.7. Nhà cung ứng tư thục

Thị trường hướng nghiệp tư thục được phát triển khi mà nhà nước độc quyền sụp đổ vào năm 1998 nhưng chưa có thông tin về số lượng nhà cung ứng dịch vụ tư nhân hoạt động trong thị trường cơ bản. Đôi khi, Cơ quan tuyển dụng địa phương hoặc những cơ quan công quyền khác ký hợp đồng với dịch vụ cung ứng hướng nghiệp tư nhân.

2.8. Mạng internet/ Dịch vụ trực tuyến

Dịch vụ mạng internet gia tăng đáng kể trong 15 năm qua và cung cấp việc truy cập dễ dàng để lấy thông tin nghề nghiệp và hướng nghiệp. BA là nhà cung cấp lớn nhất những tư vấn hướng nghiệp bổ sung qua cổng thông tin trực tuyến với số lượng cổng đa dạng trong lĩnh vực giáo dục đại học, các nhà cung cấp vùng, địa phương và tư nhân. Trường phổ thông, trường đại học được truy cập miễn phí mạng internet.

3. Tư vấn và hướng dẫn cá nhân

Một hệ quả lâu dài do nhà nước độc quyền đối với hướng nghiệp đó là sự thiếu vắng các luật lệ hoặc quy định về yêu cầu trình độ chuyên môn của các chuyên gia hướng nghiệp.

Cơ quan việc làm Liên bang (BA) xác định yêu cầu trình độ chuyên môn cho chính đội ngũ nhân viên. Từ năm 1979 Cơ quan việc làm Liên bang (BA) đã mở ra một Đại học Nghiên cứu ứng dụng lao động ở Mannheim (Hochschule der Bundesagentur fur Arbeit – HdBA), nhà nước công nhận Tổ chức giáo dục đại học (HEI) cung cấp hai chương trình nghiên cứulấy bằng cử nhân:

BA xác định yêu cầu trình độ chuyên môn cho chính đội ngũ nhân viên. Từ năm 1979 BA đã mở một Đại học Nghiên cứu ứng dụng lao động ở Mannheim (HdBA). Nhà nước công nhận cơ sở giáo dục đại học cung ứng hai chương trình lấy bằng cử nhân là: “Chương trình quản lý thị trường lao động” và “Chương trình hướng nghiệp và quản lý tổng quát”. “Chương trình quản lý thị trường lao động” chuẩn bị cho sinh viên làm việc trong Cơ quan việc làm vùng về lĩnh vực và hội nhập, duy trì lợi ích và quản lý các nguồn tài nguyên. “Chương trình hướng nghiệp và quản lý tổng quát” chuẩn bị cho sinh viên làm việc có định hướng và hướng nghiệp, cũng như là những công việc liên quan đến nghề nghiệp hoặc liên quan đến quản lý chung.

Trong suốt ba năm học, sinh viên được nhận làm việc ở BA. Kết quả trong bốn giai đoạn làm việc sẽ liên quan đến kỳ thi cuối cùng và sẽ được sử dụng tại các Cơ quan việc làm và đó là 1 yếu tố không thể thiếu của chương trình đào tạo (http://www.hdba.de).

Trách nhiệm và trình độ chuyên môn của giáo viên hướng nghiệp cũng khác nhau ở 16 bang. Giáo viên có trách nhiệm trong các hoạt động hướng nghiệp còn phải được đào tạo nghề nâng cao có liên quan đến hướng nghiệp. Các nhà tâm lý học ở trường có trách nhiệm hướng dẫn tâm lý phải có trình độ học vấn ở trình độ thạc sỹ tâm lý học. Người hướng dẫn sinh viên ở các cơ sở giáo dục đại học thường có trình độ thạc sỹ. Một vài trường đại học cung cấp chương trình thạc sỹ trong tư vấn và hướng nghiệp (ví dụ Đại học Heidelberg: http://www.beratungswissenschaft.de).

Bên cạnh những khóa học hàn lâm còn có rất nhiều chương trình đào tạo hướng dẫn cho học viên không thuộc khối hàn lâm. Trong số những khóa học của “Trung tâm trình độ chuyên môn khu vực (ROZ)” được biết đến là những khóa học tốt nhất và thường được các học viên sử dụng. Chương trình bao gồm 5 mô hình đào tạo và cuối cùng được cấp giấy chứng nhận của tổ chức phi chính phủ “Hướng dẫn giáo dục và phát triển năng lực” (http://www.bildungsberatung-verbund.de). Đăng ký hướng nghiệp (BBR) (http://www.bbregister.de) được đưa ra vào năm 2001 bởi Tổ chức Giáo dục và Hướng nghiệp của Đức (DVB) được thiết kế bảo đảm tính minh bạch trên thị trường và chất lượng cung ứng dịch vụ.

Sự cải thiện về chất lượng và tính chuyên nghiệp trong tư vấn hướng nghiệp dựa trên cơ sở chung được phê duyệt về tiêu chuẩn chất lượng và hồ sơ năng lực của học viên được hướng dẫn là một thách thức lớn cho sự phát triển hơn trong hướng nghiệp. Tuy nhiên, điều này cần có một sự đồng thuận rộng rãi giữa tất cả các bên liên quan, chính sách thị trường và các học viên. Diễn đàn hướng nghiệp quốc gia Đức và trường Đại học Heidelberg đã bắt đầu một “quá trình hợp tác mở” với quỹ đầu tư từ BMBF để chấp thuận phát triển chung và chia sẻ những tiêu chuẩn chất lượng và tính chuyên nghiệp trong hướng nghiệp (nfb 2011b).

Có thể nói, hệ thống giáo dục hướng nghiệp Đức đã thực hiện:

- Dành ưu tiên cao cho việc xây dựng một hệ thống đào tạo hướng nghiệp để nuôi dưỡng tiềm năng của từng cá nhân ở Đức theo những cách tốt nhất. Mục tiêu này được thực hiện trước hết bởi “Công ước Giáo dục và Đào tạo Hướng nghiệp”;

- Phát triển và cải thiện các quy trình đào tạo suốt đời và đào tạo hướng nghiệp liên tục;

- Hỗ trợ phụ nữ, tiếp cận các nguồn lực đào tạo chưa sử dụng nhằm mục đích cải thiện cơ hội nghề nghiệp và tăng tỷ lệ phụ nữ được đào tạo tốt trong lực lượng lao động, đặc biệt là lĩnh vực khoa học;

- Đẩy mạnh đầu tư vào nguồn nhân lực;

- Mở rộng việc liên kết quốc tế, Chính phủ và chính quyền địa phương bảo đảm các trường đại học ở Đức sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên theo học; và

- Tăng cường hỗ trợ cho các cá nhân xuất sắc./.

Nguyễn Quang Việt –Trần Thu Hương

Link gốc bài viết: https://nivet.org.vn/nghien-cuu-khoa-hoc/hoat-dong-khoa-hoc/item/1049-huong-nghiep-tu-van-nghe-o-duc