Hướng nghiệp 4.0 xin giới thiệu phần 2 bài viết của Tiến sĩ Anthony Mann về kết quả nghiên cứu hiệu quả các hoạt động hướng nghiệp mà thanh thiếu niên tham gia và thái độ về nghề nghiệp tương lai của họ có ảnh hưởng đến kết quả nghề nghiệp khi trưởng thành hay không. 

Xem phần 1 tại đây

Với bạn, chỉ số nào là then chốt để đánh giá liệu hướng nghiệp có ảnh hưởng tích cực đến việc cải thiện chuyên môn và học vấn lâu dài của một người hay không?

Kết quả nghiên cứu cho thấy học sinh có được lợi ích từ việc tham gia vào các hoạt động giúp khám phá và trải nghiệm thị trường lao động. Trong đó, có hai hoạt động đặc biệt quan trọng. Thứ nhất, học sinh cần được tương tác với các nhà tuyển dụng thông qua nhiều hoạt động khác nhau. Thứ hai là trường học cần giúp học sinh chuẩn bị cho các hoạt động và suy ngẫm về những trải nghiệm nghề nghiệp có được.

Tóm lại, chúng ta cần giúp học sinh hình dung và lập kế hoạch tương lai của chính mình dựa trên sự hiểu biết đầy đủ thông tin về thị trường lao động kết hợp sở thích và năng lực. Khi học sinh được trực tiếp tham gia vào các hoạt động hướng nghiệm và trải nghiệm nơi làm việc, số liệu cho thấy học sinh nâng cao được kiến thức về những lựa chọn trong nghề nghiệp tương lai và những gì học sinh cần phải làm để đạt được mục tiêu của mình.

Đối chuẩn Gatsby* của Vương quốc Anh cung cấp một mô hình hiệu quả cho việc thiết kế chương trình hướng nghiệp trong các trường trung học. Tuy nhiên, chúng ta cần làm nhiều hơn nữa. Các chương trình hướng nghiệp cần bắt đầu ở trường tiểu học để gắn kết học sinh với với thế giới nghề nghiệp. Trong đó, quan trọng là học sinh có thể hiểu được thực trạng, cơ hội và thử thách của thị trường lao động. Trong nghiên cứu, chúng tôi đã thấy được sự chuẩn bị tốt cho nghề nghiệp có mối liên hệ tích cực với sự hài lòng về công việc hoặc nghề nghiệp và mức thu nhập cao, tỷ lệ thất nghiệp thấp hơn.

Tuy nhiên, xét trên phạm vi toàn cầu, đây là thế hệ người trẻ tham vọng nhất từ ​​trước đến nay và nhiều người sẽ phải vật lộn với nỗi thất vọng khi bước vào một thị trường lao động đầy biến động tại nhiều quốc gia. Các nghiên cứu về nhận thức mâu thuẫn xã hội hay chính trị rất đáng quan tâm. Ví dụ, nghiên cứu của Matt Diemer ở ​​Hoa Kỳ phát hiện rằng những thanh thiếu niên da màu nhận thức rõ về vấn đề phân biệt chủng tộc thì sẽ có sự kiên định về tâm lý hơn sau này.

Từ một góc độ khác, nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rằng những học sinh tham gia các chương trình hướng nghiệp ngắn hạn có kết quả tốt hơn. Đây là các chương trình phổ biến ở Úc, Canada và Hoa Kỳ, thường diễn ra trong một hoặc hai ngày một tuần cùng với chương trình giáo dục phổ thông trung học. Thông qua các chương trình này, học sinh được làm quen với các lĩnh vực nghề nghiệp như kỹ thuật, chăm sóc sức khỏe và có nhiều cơ hội để học hỏi về nghề nghiệp. Học sinh được hướng nghiệp thông qua trao đổi, mạng xã hội và được thực hiện bởi các chuyên viên có sự nhận thức văn hoá và được chứng nhận (có chứng nhận hành nghề).

Kết luận của nghiên cứu cho thấy học sinh nên suy ngẫm, khám phá và trải nghiệm thế giới việc làm để có kết quả tốt hơn trong sự nghiệp tương lai. Vậy, các doanh nghiệp có thể đóng góp gì để giúp biến điều này thành hiện thực?

Tôi sẽ tập trung vào các nhà tuyển dụng hơn là các doanh nghiệp. Mặc dù trường học có nhiều chức năng, nhưng một trong những chức năng quan trọng là chuẩn bị cho học sinh có thể tham gia vào nền kinh tế, sau đó dùng thời gian, kỹ năng và năng lực của họ đi làm và được trả lương. Sự tham gia của nhà tuyển dụng đóng vai trò quan trọng để hướng nghiệp đạt hiệu quả.  Khi học sinh sắp tốt nghiệp, học sinh cần được gặp gỡ những người đã đi làm. Một công việc đơn giản và đem lại tác động lớn của những người đã đi làm là đến trường học để nói về công việc và sự nghiệp của họ. Trong những cuộc gặp gỡ đó, học sinh có nhiều cơ hội để nâng cao hiểu biết về thị trường lao động.

Một nghiên cứu quan trọng tại Vương quốc Anh cho thấy học sinh càng có nhiều cuộc nói chuyện nghề nghiệp thì thu nhập của họ mười năm sau càng cao

"Trường học nên làm việc với người sử dụng lao động và những người đang đi làm để họ cung cấp thông tin sâu nhất, thực tế nhất về bản chất công việc và lộ trình nghề nghiệp".

Nghiên cứu PISA của OECD cho chúng ta biết có một nửa hoặc có khi lên tới 3/4 số học sinh 15 tuổi mong đợi được làm việc trong mười công việc phổ biến ở quốc gia họ. Nhà tuyển dụng và những người đang làm việc có thể tham gia vào hội chợ việc làm, hội thảo về CV và phỏng vấn, giúp học sinh tham quan nơi làm việc và hỗ trợ tìm việc làm. Sự tham gia của nhà tuyển dụng rất quan trọng vì nó cung cấp cho học sinh cơ hội học hỏi những điều mới mẻ và hữu ích. Nhà trường không thể hiểu được thực tế hàng ngày của những người làm việc trên thị trường lao động. Do đó, để bổ trợ cho nhà trường, các nhà tuyển dụng cung cấp kiến thức và chuyên môn cho học sinh. Những kiến thức này rất có giá trị. Vì thế, trường học cần liên hệ với người sử dụng lao động và những người đang đi làm để họ cung cấp cái nhìn chân thực nhất về bản chất công việc và lộ trình nghề nghiệp cho học sinh. Thông tin chỉ hữu ích nếu nó được tin tưởng.

Chúng ta phải giúp cho các nhà tuyển dụng tham gia dễ dàng với các trường học. Ở nhiều quốc gia, các tổ chức trung gian - đặc biệt là nơi các tổ chức này có sự giám sát bởi các tổ chức đại diện cho trường học, người sử dụng lao động và những người đang làm việc -  sẽ kết nối nhà tuyển dụng và trường học. Khó khăn lớn nhất là tìm được người sử dụng lao động sẵn sàng tham gia giúp đỡ nhà trường. Hiện các tổ chức nghề nghiệp và công đoàn đang hỗ trợ việc này. Tuy nhiên, điều quan trọng là các trường học phải chủ động. Họ gần gũi nhất và hiểu rõ nhất nhu cầu của học sinh. Trường học cần đảm bảo rằng học sinh tham gia vào các hoạt động hướng nghiệp phù hợp và đúng lúc. Sự tham gia hiệu quả của người sử dụng lao động vào hoạt động hướng nghiệp không thể hiện sự thất bại của hệ thống giáo dục mà sẽ hành động để bổ sung và hỗ trợ khi có thêm nguồn lực cho hướng nghiệp.

Và gia đình cần làm gì để giúp trẻ vị thành niên suy nghĩ, khám phá và trải nghiệm nghề nghiệp?

Một trong những phát hiện thú vị nhất từ nghiên cứu của OECD liên quan đến các cuộc trò chuyện về nghề nghiệp. Chúng tôi nhận thấy những học sinh chia sẻ rằng họ nói chuyện với giáo viên, bạn bè và các thành viên gia đình về những công việc mà họ quan tâm sẽ làm việc tốt hơn sau này khi trưởng thành. Hai điều có thể đang xảy ra. Khả năng thứ nhất, có thể qua đó học sinh được tiếp cận với nhiều thông tin giúp họ tiến bộ. Khả năng thứ hai cao hơn là là những học sinh tham gia vào các cuộc trò chuyện như vậy cho thấy học sinh đó đang tích cực khám phá tương lai việc làm của mình. Gia đình có vai trò rất quan trọng trong việc khuyến khích một nền văn hóa ham tìm hiểu. Khả năng gia đình trực tiếp giúp học sinh có các kiến thức nghề nghiệp hoặc thông qua các mối quan hệ xã hội của gia đình không giống nhau. Sự hỗ trợ của gia đình sẽ đem lại lợi ích thiết thực khi giúp học sinh khám phá khả năng nghề nghiệp tương lai của mình.   

Tuy nhiên, không phải gia đình nào cũng có thể hỗ trợ học sinh như vậy. Do đó trường học đóng vai trò rất quan trọng. Họ là tổ chức dân chủ, công khai cho phép tất cả học sinh khám phá và trải nghiệm nghề nghiệp trong một môi trường được hỗ trợ. Trường học có thể thu hút sự ủng hộ của phụ huynh bằng cách đưa phụ huynh đến trường để nói về công việc và nghề nghiệp tương lai của học sinh và khuyến khích sự hỗ trợ cho học sinh thông qua các hoạt động như tìm việc làm hoặc thực hành phỏng vấn. Ở đây, điều quan trọng là phải đánh giá cao vai trò của phụ huynh. Tuy nhiên, nếu chỉ dựa vào phụ huynh sẽ có rủi ro vì mỗi gia đình sẽ thuộc tầng lớp xã hội nhất định trong khi công tác hướng nghiệp hiệu quả sẽ cố gắng mở rộng các nguyện vọng của học sinh.

Theo bạn, những quốc gia nào đáng tham khảo trong lĩnh vực hướng nghiệp và coi trọng việc đánh giá các chương trình của họ để cải thiện công tác hướng nghiệp?

Do không phải tất cả các cuộc khảo sát dài hạn đều hỏi tất cả các câu hỏi mà chúng tôi quan tâm dẫn đến sự hạn chế của dữ liệu, vì thế không thể đưa ra một so sánh đầy đủ giữa các quốc gia. Tuy nhiên, có một quốc gia nổi bật, đó là Canada. Cuộc khảo sát dài hạn tại Canada đã hỏi các học sinh 15 tuổi rất nhiều câu hỏi về sự tham gia của những học sinh này trong các hoạt động hướng nghiệp, trải nghiệm nơi làm việc và học sinh nghĩ gì về tương lai nghề nghiệp của mình - và những khía cạnh này trong đời sống học sinh có liên quan đến kết quả việc làm tốt hơn mười hoặc mười lăm năm sau đó. Như với tất cả các bộ dữ liệu dài hạn, dữ liệu từ Canada cũng đã cũ. Những học sinh mà chúng tôi khảo sát ở độ tuổi 15 vào năm 2000.

Canada không phải là quốc gia duy nhất khuyến khích lực lượng lao động có chuyên môn cao trong lĩnh vực hướng nghiệp. Các cố vấn hướng nghiệp được đào tạo bài bản có một vai trò quan trọng trong cuộc đời của học sinh thông qua các tương tác trực tiếp với học sinh và bằng cách tạo ra các chương trình cho phép học sinh hình dung và chuẩn bị cho cuộc sống sau này. Trong ngành hướng nghiệp, văn hoá thử nghiệm** và đánh giá liên tục cũng có giá trị như ở các ngành khác. Bằng phương pháp này, các nghiên cứu khoa học quốc tế cho thấy tầm quan trọng thiết yếu của công việc cố vấn nghề nghiệp.

Kim Tuyến (theo Anthony - educaweb.com)

Xem bài viết gốc tại đây

*Đối chuẩn Gatsby  (The Gatsby benchmarks): Các tiêu chuẩn nghề nghiệp Gatsby là một chương trình khung mà các trường học và cao đẳng có thể sử dụng để phát triển một chương trình nghề nghiệp tốt. Chúng là những yếu tố được khuyến nghị về thực hành tốt trong hướng nghiệp.

**Văn hóa thử nghiệm (culture of experimentation): Có nghĩa là không cố gắng đoán trước quá nhiều điều gì sẽ xảy ra, mà là kiểm nghiệm các giả định bằng cách thử nghiệm chúng trong thực tế, hay nói cách khác là thực hiện triển khai, đánh giá các ý tưởng và giải pháp mới.